تأثیرات سیستم¬های شکل¬زای اقلیمی بر زمین¬لغزش¬های ایران

زمین­لغزش یکی از بلایای طبیعی است که رخداد آن مشروط به کارکرد عوامل دیگر است. این پدیده مانند سایر بلایای زمینی از نظر طبیعی بلیه نیست، بلکه از جمله فرآیندهای لازم جهت تحولات ناهمواری­های زمین به­شمار می­رود که حضور انسان در پیرامون این رخداد آن را به­صورت بلانشان می­دهد. معمولاً در مطالعه­ی زمین­لغزه­ها عواملی مانند جنس اراضی، ریزش­های جوی، تغییر گرادیان شیب، زمین­لرزه، فوران آتشفشانی، نوسانات آب زیرزمینی و علل انسانی در قالب مدل­های مختلف مورد بررسی قرار می­گیرند. اگر چه عوامل فوق می­توانند سهم عمده­ای در بروز این پدیده داشته باشند ولی شرط لازم وکافی برای تکوین چنین پدیده­هایی زمینه­ی تاریخی بستر اراضی است که فرآیندهای شکل­زای خاصی را تجربه کرده­اند. درمورد توزیع و پراکندگی لغزش­ها و علل وقوع آنها  درایران نیز مطالعات جامعی انجام گرفته است. در این مقاله وقوع این پدیده از جنبه­ی دیگری مورد بررسی قرار گرفته و سعی شده است رابطه­ی مکانیسم­های شکل­زا و تأثیری که این پدیده در تحریک ناپایداری­ها داشته است برملا شود به­طوری­که می­توان نتیجه گرفت که توزیع این پدیده معطوف به رخدادهای اقلیمی از یک­سو و فرآیندهای شکل­زای تاریخی از سوی دیگر است. بر اساس یکی از روش­های  پهنه­بندی زمین ریختی- اقلیمی، ایران را می­توان به چهار ناحیه­ی متفاوت برودتی، حرارتی، رطوبتی و حرارتی- رطوبتی طبقه­بندی نمود که هر یک از این نواحی دارای ویژگی­های ژئومرفیک خاصی است و تأثیرات مستقیم و غیرمستقیم بر وقوع زمین­لغزش­ها دارند. به منظور بررسی این تأثیرات با استفاده از نرم­افزار 9.3Arc GIS  نقشه­ی پراکندگی زمین­لغزش­های اصلی کشور از یک­سو و سیستم­های شکل­زا از سوی دیگر تهیه و با تحلیل مکانی این دو مجموعه­ی رابطه­ی مجاورتی آنها با استفاده از روش­های آماری- مکانی، ارزیابی شده است. نتایج این تحقیقات نشان داد که  92 درصد از زمین­لغزش­ها در چاله­های برودتی و رطوبتی وتنها حدود 8 درصد درچاله­های حرارتی به وقوع پیوسته­اند، همچنین تراکم لغزش­ها در مرز ترمودینامیکی چاله­های برودتی- حرارتی و رطوبتی- برودتی بیشتر است.